Johannes het Dopertje            24 juni        7 v.Chr. - 36


Links:

Buitenkant schrijntje: Een zogenaamd Agnus Dei in de vorm van een herderstasje, dus ik vond het een goed idee om dit aan Johannes te koppelen. Het kleinoodje, zo'n 2,5 x 2,5 cm goort, is voorzien van een strikje en in het leer is een kruis geborduurd. Het geheel is bevestigd aan een kaartje waarop de tekst Agnus Dei is gekalligrafeerd. Begin 20e eeuw. 

Midden:
Schapen symboliseren de kudde: Johannes en Jezus speelden als kinderen met elkaar. De taak van Johannes was de wereld voor te bereiden op de komst van Jezus: de Goede Herder.
Johannes is onder meer de patroonheilige van schaapherders, kleermakers en beurzenmakers daar hij zijn kleding zelf van huiden en vachten maakte.

Naast de schaapjes heb ik materiaal gezocht in een schapenweide en dat in de onderkant van het schrijntje bevestigd: een verroest dekseltje met sluiting, wat schapenwol en een klein kaardedisteltje. Het kaarden van de ruwe wol werd vroeger met distels gedaan.

Omdat Johannes nog een klein jongetje was, heb ik geen symbolen van doop en onthoofding, wat het leven van Johannes zo typeert, toegevoegd.

Assemblage E. Brouwers  2013

 

Rechts:

Een oud prentje van de jonge Johannes rond 1892. In de schilderkunst wordt hij steevast weergegeven met een Lam gods en een staf, omwonden  met een lint waarop 'Ecce Agnus Dei'  (Zie daar het Lam Gods) geschreven staat.

 


Levensbeschrijving Johannes


Johannes wordt volgens de legende geboren op 24 juni,een half jaar voor de geboorte van Jezus. Zijn moeder Elisabeth, die een verwante schijnt te zijn van Maria, krijgt ondanks haar onvruchtbaarheid een kind op zeer hoge leeftijd.

De geboorte van een zoon wordt aan de vader Zacharias door aartsengel Gabriel aangekondigd. Het schijnt dat Jezus en Johannes als kinderen met elkaar hebben gespeeld.
Als volwassene verkondigde Johannes de boodschap van Gods spoedige ingrijpen, op welk moment God alle ongerechtigheid zou straffen. Wie aan Gods straf wilde ontkomen, moest tot inkeer komen om verlossing van alle zonden te ontvangen door de doop. Johannes had veel volgelingen en veel mensen lieten zich door hem in de Jordaan dopen. Hij leidde een ascetisch bestaan in de woestijn, ging slechts gekleed in een kameelharen mantel en voedde zich met sprinkhanen en wilde honing.
Tijdens een van zijn doopsessies kwam Jezus naar hem toe, die zich door hem liet dopen. Bij deze gebeurtenis daalde de Heilige Geest als een duif op Jezus neer: Johannes herkende Jezus direct. Aanvankelijk weigerde hij Jezus te dopen - het zou eerder andersom moeten gebeuren.


T
oen de mensen massaal toestroomden en ze door naar zijn woorden te luisteren wel wat te enthousiast werden, werd Herodes bang. Hij vreesde dat iemand die over zoveel overredingskracht beschikte, de mensen weleens tot opstand zou kunnen oproepen. Het leek er namelijk op dat ze in alles zijn raad volgden. Hij vond het veel beter om, voordat er revolutie en ellende van zou komen, zelf het initiatief te nemen en de man te doden dan om pas als het eenmaal zover was in te grijpen en laat hem gevangen nemen.
Volgens het Nieuwe Testament sprak Johannes de Doper in het openbaar zijn afkeuring uit over het huwelijk van Herodes  en Herodias, de ex-vrouw van zijn broer. Voor Herodes Antipas was dit reden Johannes gevangen te nemen. Herodias haatte Johannes vanwege zijn terechtwijzing. 
Tijdens een feest op 29 juni in het jaar 36, waar Herodias' dochter Salomé zo verleidelijk danste dat Herodus haar beloofde haar al wat zij vroeg te zullen geven, vroeg Salomé aan haar moeder wat ze zou vragen. Herodias zag haar kans schoon en vroeg het hoofd van Johannes de Doper. Direct daarop werd Johannes onthoofd en in een schaal naar binnen gebracht.

 

Foto: Johannes de Doper, Titiaan 1542, Gallerie Dellacadia Venetie.

Bron: Wikipedia


 

'De heilige familie met Johannes de Doper' eind 16e eeuw

Geschilderd door Francesco Morandini.

109 x 141 cm

Afkomstig uit Chiesa di Sante Lucia, Montecastel 

 

Dit schilderij kwam ik een dag later na deze post tegen in het Museo Diocesano d'Arte Sacra di San Miniato in het stadje Miniato, Toscane.

 

Johannes herken je meteen aan het tekstlint wat hij altijd bij zich draagt, zijn kleding en het herderstasje.


De relikwieën van Johannes
Door de eeuwen heen zijn alle resten van Johannes verspreid over de gehele wereld. 

Vijf landen claimen het onthoofde hoofd van Johannes te hebben. 

1: Syrië: Omaijadenmoskee in Damascus
2: Turkije: Topkapipaleis in Turkije
3: Italië: San Silvestro in Capite in Rome
4: Israel: Johanneskerk in Jeruzalem

5: Frankrijk: Notre Dame in Amiens

 

In de Dom van Aken ligt de onthoofdingsdoek van Johannes in een schrijn, tezamen met andere relieken.

Lees meer over de relieken van Aken.


Cultus  Johannes


 

De datum van Midzomer

Volgens de Juliaanse kalender viel het zomersolstitium, de langste dag van het jaar, op 24 juni, net als later het christelijke Sint-Jansfeest. Hoewel het solstitium in de loop der eeuwen steeds verder van deze datum ging afwijken, bleef 24 juni aan dit feest gekoppeld. Pas bij de invoering van de Gregoriaanse kalender, in grote delen van Nederland niet eerder dan 1700, werd het zomersolstitium op 21 juni vastgesteld. Tegen die tijd was het Midzomerfeest al zo ingekapseld in het Sint-Jansfeest dat het begrip Midzomer nog steeds wordt verbonden met 24 juni. Het Woordenboek der Nederlandsche taal geeft als omschrijving van Midzomer: 'Het midden van den zomer, de langste dag, ook wel 24 Juni, St Jan Baptist.' 

 

Sint Jansfeest:

De langste dag - de kortste nacht van het jaar werd in de voorchristelijke tijd beleefd als het hoogtepunt van het jaar.

In de oude Keltische culturen probeerden de druïden tijdens het zomerzonnewendefeest iets van de wijsheid van de goden in zich op te nemen.

Veel van de oude gebruiken van het Midzomerfeest zijn overgegaan op het Christelijke Midzomerfeest, het Sint Jansfeest, dat drie dagen na de zonnewende gevierd wordt, op 24 juni. Er is een oud gezegde dat luidt: " Met Sint Jan draait het blad zich om." Na deze dag treedt een langzame verandering op in de natuur. 
De link naar Johannes:
op 24 juni is de natuur tot volle bloei gekomen, daarna worden de dagen korter en bereid de natuur zich langzaam aan voor koudere perioden. Johannes werd volgens de legende geboren om de mens voor te bereiden op de komst van Jezus, een half jaar later, precies op de midwinter wanneer Jezus wordt geboren. Johannes zou gezegd hebben: "Hij moet groeien, wij moeten afnemen".  Een overgang van naar buiten gericht, vrolijkheid, uitbundigheid en door de warmte de neiging om lekker in te dommelen naar een periode van verinnerlijking: wakker blijven, bewust naar binnen gericht zijn. 

 

Foto midden: Sint-Jansvuren & Johannesnachtdansen:

In de Middeleeuwen werd het een traditie om de avond voorafgaand aan de Sint-Jansdag overal grote vuren te stoken. Net als Nieuwjaarvuren of paasvuren symboliseerden de Sint-Jansvuren een overgang naar het nieuwe seizoen. Wanneer het vuur eenmaal brandde begonnen de Johannesnachtdansen. Het vuur werd hoog opgestookt en men danste tot diep in de nacht rond het vuur. Hoe hoger het vuur, hoe beter de oogst zou uitvallen. Tevens sprongen geliefden hand in hand door het vuur. Als ze loslieten zou de liefde binnen een jaar verbroken zijn, maar als ze vasthielden dan zou de liefde voor eeuwig zijn. Nog steeds springen jonge paartjes over het vuur in de hoop daardoor gelouterd te worden en samen een gelukkig leven te kunnen leiden. 

 

Foto rechts: Sint Janskruid

'Wanneer je een takje van het Sint Janskruid in je schoen legt, kun je de volgende dag de dierentaal spreken'.

Het Sint Janskruid (Jaag-de-duivel-kruid) zou boze geesten verdrijven. Het zou behoeden tegen branden en allerlei kwalen, geplukt voor zonsopgang beschermde het tegen de bliksem, welke je rieten dak in lichterlaaie zou kunnen zetten.

 

Foto links: St. Janstrossen-kronen en kransen

De avond ervoor werden “Sint Jansplanten” gerooid : Sint Janskruid, Artemisa, Verbene, Calcarie, Bijvoet, IJserkruid, Ridderspoor, allemaal planten met een bijzondere kracht.
Hiervan werden Sint Janskronen gevlochten en boven de huisdeuren gehangen, als machtige tover- en liefdesmiddelen.

 

'Mijn Sint Jan':

Met Sint Jan was het voor vrouwen mogelijk een vrijer te vinden. In de zeventiende eeuw was het gebruikelijk bloemen aan de huizen te hangen of boven de straat en 's avonds feest te vieren met elkaar. Jongens en meisjes trokken gearmd door het dorp of de buurt.

Volgens een ooggetuige uit 1606 werd er gedanst en zong men 'ijdelicke liedekens'. Wist de vrouw een man te strikken dan werd deze 'mijn Sint Jan' genoemd.
Bredero dichtte over dit feest en liet Bouwen Langh-lijf vertellen over zijn ontmoeting met Sinnelijcke Nel van Gooswegen:

 

So haest als zij mijn sach,

So stong ick huer wel an

Want sij riep, int volle seltscip:

Dit is mijn eyghen Sint Jan.

 

Sint Janskronen voor in je haar.

 

Bronnen: Jaarfeesten

                Wereldfeesten almanak