WILGEFORTIS


De Transgender-heilige



Formaat:  35 x 30 x 11

Thema: genderdiversiteit

Datum: 2018 



Het verhaal:
De uiterst vrome dochter van een Portugese koning wordt uitgehuwelijkt aan een heidense koning van Sicilië. Om aan deze plicht te ontkomen bidt ze de nacht voor het huwelijk tot God om haar zo onaantrekkelijk te maken dat de aanstaande haar niet meer wil. 

Haar gebeden worden verhoord: ze wordt wakker met een baard...maar haar vader is zo boos dat hij zijn dochter als Jezus laat kruisigen.

Deze legende is hoogstwaarschijnlijk ontstaan vanuit een verkeerde interpretatie van afbeeldingen van een gekruisigde Christus:

Volto Santo (het Heilige Gelaat) dom van Lucca, Italie, 8e eeuw na Chr.

 

In de 8e eeuw was het de gewoonte binnen de orthodoxe kerk om Christusbeelden rijkelijk aan te kleden met lange gewaden. 
In feite werden pas in de 8e eeuw de eerste beelden gevonden van Jezus aan het kruis.

In eerste instantie staat hij voor het kruis met de armen licht gebogen en het hoofd normaal opgeheven en met een lang gewaad aan. Gaandeweg, naar de middeleeuwen toe, zien we steeds meer drama: in de 14e eeuw hangt hij, pijnlijk en zichtbaar vastgespijkerd met het hoofd schuin hangend over de borst en slechts nog met een kleine lendendoek om.

Geen wonder dat men bij het ontdekken van een beeld zoals de Volto Santo in de 14e eeuw, en men de verbinding dus niet maakte met Lucca, men verward raakte en dacht te maken te hebben met een

vrouw. 


Daar moest een verhaal aan vast gezeten hebben en zie hier de legende van Wilgefortis ontstaan.

 

Haar beeltenis op een andere manier actueel: sinds de jaren '90 is ze uitgeroepen tot patrones van de transgenders.


Het kenmerkende aan Wilgefortis is de baardgroei. 

Vandaar dat ik haar heb 'opgebouwd' uit oude scheerattributen.

 

Op de plaats waar normaliter het bordje met de letters INRI hangt boven de gekruisigde Jezus, heb ik hier een scheermesje geplaatst. 

 

Het gekroonde hoofd bestaat uit een antieke scheerkwast, 
de borstpartij uit een oude scheerkop van een scheerapparaat en de romp uit een antieke tondeuse.

 

Zowel aan haar enkels als aan haar polsen is ze 'gelabeld'.

Er staat echter geen tekst op: wat is dit? Een man of een vrouw? 

Is het nodig er een etiket op te plakken? Te labelen?

Hoe pijnlijk moet het voor de drager zijn: in sommige culturen worden ze figuurlijk aan een kruis genageld.

 

Onder aan haar voeten hangen 58  labels in de vorm van scheermesjes.
Het blijken de ruim 58 soorten genderdiversiteiten die er kennelijk bestaan.

Aan de zijkanten bevinden zich twee penselen, beschilderd met gezichten en met de namen van de door mij verzonnen heiligen:

St. Querina en St. Querinus.

De namen verwijzen naar de algemene naam voor transgenders:  'queers'  vrij vertaald naar wat wij in de volksmond noemen: 'rare kwasten'.

 

 

 


 

Sint Wilgefortis, Kathedraal van Wissant (F)

Doorgaans wordt ze afgebeeld met een jurk en waar deze lang is, onder bijeen gebonden met een touw. In sommige gevallen tref je haar met slechts 1 gouden schoen aan en een vioolspeler aan haar voeten. Hij speelt uit medelijden voor haar en zij schenkt hem op het laatst nog haar gouden schoentje uit dankbaarheid.

 


 'Drieluik van de gekruisigde Martelares' Jheronimus Bosch, ca 1497. Dogenpaleis Venetië. 

Het grappige is dat tijdens de restauratie van het schilderij, bij Wilgefortis meer baardgroei werd ontdekt dan aanvankelijk te zien was. Het werd, weliswaar enigszins donzig, weer in deze oude staat hersteld.

 


De naam 'Wilgefortis' zou afgeleid kunnen zijn van Virgo Fortis wat zoveel als Sterke Maagd betekent en aan de naam Ontcommer worden meerdere betekenissen gegeven. Zo zou het afgeleid zijn van 'ontkomen' in de zin van : ontsnapt zijn aan.  Anderen beweren weer dat het gaat om het middeleeuwse werkwoord 'ontcommeren', het bevrijden, verlost worden van kommer (pijn).

Zij werd dan ook aangeroepen bij sterfgevallen om zonder kommer over te kunnen gaan.

 

In Brabant werd zij in Waalre vereerd en vooral in Steenbergen.