De Gevoelige Snaren van Cecilia

Legende van Cecilia:

Zoals met zo vele heiligen is er eigenlijk niet veel bekend over Cecilia en of ze wel daadwerkelijk bestaan heeft. Zij leefde in de vroeg christelijke tijd, vierde eeuw na Christus en pas na een kleine 1000 jaar wordt zij populair en dan pas ontstaan de diverse verhalen. Ik beschrijf hier het verhaal wat mij het meest inspireerde.

Cecilia zou een jonge maagd zijn uit een vooraanstaande christelijke familie, die door haar ouders was uitgehuwelijkt aan een Valerianus, een heiden van rijke adel.
Maar zoals zoveel heiligen in de begintijd van het christendom, had ze zich voorgenomen maagd te blijven en fluisterde zij dit haar kersverse man in voordat de huwelijksnacht begon. Zij kreeg hem zo ver dat hij zich eveneens liet bekeren en akkoord ging met het zogenaamde Sint Jozefhuwelijk: een huwelijk zonder geslachtsgemeenschap oftewel de hoofse liefde. Daarvoor werden ze door de engelen met rozen en leliën beloond.
Ook zijn broer liet zich tot het christendom bekeren. Niet lang na het huwelijk werden de beide broers vermoord en gaf Cecilia al haar bezittingen aan de armen weg, waardoor de corrupte belastingdienst in die tijd achter het net visten. Ze werd opgepakt en terecht gesteld. Omdat Cecilia weigerde offers te brengen aan de afgoden, liet prefect Almachius haar ter dood veroordelen.
Eerst werd ze in een kokend bad gestopt, maar dat overleefde ze. Dan werd besloten haar hoofd af te hakken maar de beul kreeg het echter niet voor elkaar het hoofd van de romp te scheiden. Volgens de wet mocht er niet meer dan drie maal gehakt worden dus hij liet bloedend achter waarna ze na drie dagen stierf.
(Foto: raamvenster Berkel Enschot)

Daar waar vermoedelijk Cecilia haar marteldood had ondergaan, wijdde paus Urbanus een kerkje in haar naam. In de 5^e eeuw groeide dit uit tot een imposante kerk die in de 9^e eeuw werd vernieuwd en werden ook haar relieken vanuit de catacomben daarheen gebracht.
In 1599 werd bij opgravingen het lijk van een jonge vrouw gevonden, geheel intact en liggen op haar zij, gehuld in een lang gewaad van goudbrokaat met bloedsporen en een diepe wond in de hals. In deze pose werd zij door de beeldhouwer Stefano Maderno vereeuwigd.

De ene hand laat drie, de andere één uitgestrekte vinger zien. Dat zou het symbool zijn voor haar geloof in de Drieëne God. Dit beeld ligt in de Sint-Caeciliabasiliek in Trastevere en een kopie bevindt zich in de Crypte van Sint-Caecilia in de catacombe van San Callisto, waar haar sarcofaag aanvankelijk stond.

Ook daar vind ik tweeërlei uitleg over:

1: Zij is patrones van de (kerk)muziek, omdat zij - volgens de legende - juist toen op de ochtend van haar huwelijksdag de bruidsmuziek begon te spelen, haar bruidegom Valerianus in het oor fluisterde dat zij eigenlijk het liefste maagd wilde blijven omwille van Christus. Met een kleine wijziging is deze tekst opgenomen in Cecilia's liturgie. De eerste antifoon van haar vespers zingt: "Cantantibus organis Caecilia virgo in corde suo soli Domino decantabat dicens: Fiat Domine, cor meum et corpus meum immaculatum, ut non confundar" (= "Terwijl orgeltonen klonken, zong Cecilia in haar hart voor de Heer alleen met de woorden: Mogen, Heer, mijn hart en mijn lichaam vlekkeloos blijven, opdat ik niet beschaamd zal worden").
(Bron: heiligennet.Cecila van Rome)

2: Vanaf de 14e en vooral late 15e eeuw begint men Cecilia ineens te associëren met (kerkelijke) muziek. Wellicht werd hierbij het vers: ‘cantantibus organis illa in corde suo soi domino decantabat’, dat zegt dat terwijl de muzikanten speelden tijdens haar bruiloft, zij in haar hart alleen tot God zong, verkeerd ge(her)interpreteerd als Sint-Cecilia zijnde degene die het orgel bediende (cantantibus organis).

Organis moet echter niet vertaald worden met ‘orgels’, maar met ‘stemorganen’.

(Bron: volkskunde-limburg.be en kro.nl/Cecilia)

Feit is wel, dat zij zelf dus hoogstwaarschijnlijk niet achter het orgel heeft gezeten en bevreemder is ook, dat te stellen valt dat Cecilia eigenlijk niets met luidruchtige muziek van doen wil hebben: slechts het gezang van engelen kon haar bekoren. Dat is toch wel heel wat anders dan de harmonie-en fanfareorkesten met hun feestmuziek. Nog tot op heden dragen koren, blaaskapellen en orkesten de naam Sint-Cecilia.

Op 22 november wordt op veel plaatsen nog het Cecilia-feest georganiseerd.

Sint Cecilia is de patrones van de gemeente Veldhoven-Meerveldhoven.

Pas vanaf 1815 voert Veldhoven en Meerveldhoven een wapen. Daarin wordt de patrones Cecilia in verbeeld.

Deze Cecilia houdt een kruisje in de ene en een rozenkrans in de andere hand: niet echt zoals Cecilia doorgaans wordt afgebeeld: volgens de beschrijving zou het meer weghebben van een 17e eeuws kinderportretje.

Doorgaans wordt Cecilia afgebeeld met sluier, bloemenkrans of martelaarskroon op het hoofd en in haar hand een boek, martelaarspalm of lelie. En natuurlijk een van de volgende muziekinstrumenten: portatief, orgel, lier, viool, cello of lier. Ook martelwerktuigen zoals zwaard of ketel komen voor. En soms met valk: dat duidt op haar hoge afkomst.

De Gebroeders Brouwers op de orgelpijpen. Ca 1977.

Onder leiding van hun oom en dirigent Willy Brouwers (r)  blazen de vijf broers, Ton, Harry, Eddy, Tinus en Peter een mooi stuk op de orgelpijpen, afkomstig van het orgel uit de Erpse kerk, waar hun vader 40 jaar lang op heeft gespeeld.

Een prachtig eerbetoon.