Heilige Boontjes

Een 'heilig boontje' is een uitdrukking voor een persoon die zich braaf en beter voordoet dan hij in werkelijkheid is, een zogenaamde 'schijnheilige'.

De uitdrukking is waarschijnlijk een verbastering van een heilig bontje. In de 18e eeuw werd een weeskind dat in een weeshuis woonde, een bontje genoemd, vanwege de bonte kleuren in hun kleding. Men ging er vanuit dat deze kinderen zich veelvuldig schuldig maakten aan kattenkwaad en onaangepast gedrag.

Een heilig boontje was dus een ‘vrome wees’. De uitdrukking boontje komt om zijn loontje (iemand krijgt zijn verdiende loon nadat hij iets heeft misdaan) is ontleend aan het in de 17e eeuw bij ons bekende sprookje (later verhaald door Grimm) van erwtje, strootje, boontje en kooltje vuur, die al wandelend een water moesten oversteken.
Strootje legt zich erover en als kooltje vuur halfweg over strootje is, brandt dit door en valt kooltje vuur in het water. Boontje schatert het uit, maar barst van het lachen.(bron: ethymologiebank.nl)

Deze heilige boontjes worden ook wel 'monstransboontjes' genoemd en de reden is duidelijk: de tekening op de boontjes hebben enigszins de vorm van een monstrans. 
Het Heilig Boontje werd pas in de zeventiende eeuw door de Spaanse veroveraars vanuit Zuid-Amerika teruggevoerd naar Europa. Het heilige boontje wordt al heel lange tijd geteeld maar is sporadisch in de handel te koop.

Ik heb ze kunnen bestellen bij Vreeken's Zaden en vallen onder de zogenaamde 'vergeten groenten.

Het Heilig Boontje en het Katholicisme

Veel rituelen, legenden en sprookjes zijn met het heilig boontje verbonden.

Het verhaal rondom de monstrans:
Er was eens een pastoor die per toeval een monstrans opgraaft uit zijn akker tijdens het zaaien van gewone bonen. Een andere pastoor zou deze begraven hebben uit angst hem te moeten af te geven aan de Spaanse veroveraars. Hij houdt er een preek over en een tijdje later tijdens het oogsten blijken alle bonen voorzien te zijn van een monstrans: een wonder dus!

Het Heilig Boontje en de Ijsheiligen

De  14e mei, de dag van patroonheilige Bonifatius, wordt ook wel 'boondag' genoemd, op zijn Brabants 'bondag'.
De vier Ijsheiligen zijn: Marmetius op 11 mei, Pankratius op 12 mei, Servatius op 13 mei.

Bonen zaaien in de volle grond, dien je dus OP of NA 14 mei te doen. (Bron: deboonindetuin.nl)

Het Heilig Boontje en Driekoningen

Driekoningenbrood is een gevuld krenten/rozijnenbrood, waarin een boon werd meegebakken. Het brood werd de avond voor Driekoningen genuttigd en diegene die de boon trof was de koning(in) van het feest.

Hij of zij koos zich een koning(in) en diverse hofbeambten. Iedereen moest in zijn rol blijven en gezamenlijk speelde men het koningsspel. Als de koning dronk, moest iedereen roepen ‘De koning drinkt!’. Wie dat niet deed, kreeg van de zot een zwarte streep over zijn gezicht. Met dit spel vierde men Driekoningenavond in de Middeleeuwen.

Het Driekoningenbrood heeft een oud Romeinse oorsprong en werd in relatie gebracht met vruchtbaarheid en de verwachting van de komst van de lente en nieuw leven, gesymboliseerd door de boon. Via Frankrijk en Engeland is het in Nederland bekend vanaf ongeveer de 13e eeuw. (Bron: Bakkerspedia.nl)

Het  Heilige Boontje en Vruchtbaarheid

Door het planten van een heilig boontje zou de vruchtbaarheid worden bevorderd van echtparen waarbij het krijgen van kinderen niet zo wilde lukken. Dit verhaal doet zijn ronde in de regio van Volendam en Urk.

Meer interessante informatie over het Heilig Boontje vind je in het blog van Kees de Boon.

Holy Bones  en de Beentjes van Sint Hildegard

De juiste vertaling is natuurlijk Holy Beans, maar in deze context vond ik het wel aardig deze toe te voegen.
Heilige Beenderen verwijzen uiteraard naar de botrelieken van heiligen.
En als ik aan Heilige Beenderen denk, denk ik meteen aan de Nederlandse speelfilm 'De Beentjes van Sint Hildegard' (2020) van en door Herman Finkers, die met de asresten van zijn schoonvader een tocht per ezel naar de abdij van Sint Hildegard te Eibingen (D) onderneemt, alwaar het gouden schrijn van deze heilige met haar 'beentjes' (botjes) bevindt. Daarna strooit hij de as uit over de Rijn, precies zoals zijn schoonvader het zich had gewenst. 

Judaspenningen als aureooltjes
De aureooltjes die ik onder de bonen en de bones heb gebruikt zijn gedroogde Judaspenningen.
De naam Judaspenning is ontstaan naar aanleiding van het volgende verhaal:
nadat Judas als loon voor zijn verraad de zilverlingen weggooide, groeide op die plaatsen waar ze op de grond kwamen planten, die alle jaren weer de zilverlingen (de grote, platte, zilverkleurige vruchten) laten zien als een herinnering aan het verraad van Judas.