De Adder: van Theriak tot Kippenanus

Deze week wilde ik graag schrijven over de geneeskunde en de rol van de vrouw hier in. Echter me verdiepend hierin kwam ik, doordat ik op zoveel verschillende en tegenstrijdige informatie stootte, tot de conclusie dit onderwerp te versnipperen. Enerzijds om de aandacht enigszins vast te houden, anderzijds vind ik alle details die ik vond dermate interessant dat ik ze niet in een of twee blogartikelen wil vastleggen. Vandaar dat ik een nieuwe categorie in het leven heb geroepen: OVER KWAKJES en  ZALFJES en er dus nog meer gaan volgen.

Voor nu: de adder

Foto's boven: dit mooi gevormde exemplaartje kreeg ik cadeau van mijn buurman die bij het tuinruimen dit addertje onder het gras vond.

 

Symboliek van de adder:
Als slangenfiguur is de giftige adder binnen het christendom  een negatief symbool voor verraad, listigheid en verderf, de duivel in slangengedaante, Het begrip 'addergebroed' met de veelzeggende betekenis:
'boosaardige menschen, die door nijd en laster het geluk van anderen vergiftigen'


Echter in andere culturen is de slang het positieve symbool voor geneeskunde: hij kan zijn eigen huid afwerpen wat symbool staat voor herboren worden c.q. genezen zijn en is zodanig in het esculaapteken gebruikt voor artsen.
Slangen staan ook voor vernieuwing, verjonging, wedergeboorte en dualiteit door de gespleten tong.

In elk geval werden aan de slang magische krachten toegekend en en is hij dan ook een dankbaar onderwerp binnen de wereld van legenden,mythologie en esoterie.

Links:         Muurschildering van Egyptische farao met slangenkroon, symbool voor het eeuwige leven ca 3500 v chr.
Midden:     Minoische godin of priesteres uit Knossos, 1600 v.Chr.
Rechts:     Versie van het Hoofd van Medusa, (Griekse sage) door P.P. Rubens 1617-18

 


De adder binnen de geneeskunde:

Vanaf de middeleeuwen bestaan er verschillende geneeswijzen naast elkaar: het gebruik van geneeskrachtige kruiden, al vanaf het begin van onze jaartelling door veelal vrouwen (maar daarover beslist meer in een ander blog!) gekweekt in de kloostertuinen van monniken, het gebruik van relieken van heiligen op diverse manieren (ook daar kom ik beslist op terug), medicamenteuze therapieën uit vruchten, kruiden en organische stoffen (zoals ingewanden van diverse dieren, tanden, urine en drek) exorcisme en chirurgie. De wetenschap groeit en bloeit, maar ook de kwakzalverij.

 

En binnen de kwakzalverij werd de adder veelvuldig gebruikt.

Genezing van een wond zou bespoedigd kunnen worden door de kop van een adder op de wond te drukken en het dragen van een addertong als amulet zou bescherming bieden tegen divers onheil. Het addervet zou een probaat middel zijn bij syphilis.

 

Echter is de adder eeuwenlang bekend als ingrediënt voor het legendarische wondermiddel: theriak, en gedurende de middeleeuwen slechts betaalbaar voor de welgestelden.


Al meer dan 2000 jaar lang is theriak bekend als samengesteld geneesmiddel, met als belangrijkste ingrediënten de monnikskap en een reeks giftige planten uit de nachtschade-familie als bilzekruid, alruin en wolfskers. Aanvankelijk als tegengif ontwikkeld en later als geneesmiddel voor de meest verschrikkelijke ziekten als de pest.
Rond de jaartelling vernieuwt de Griekse arts Andromachus, de lijfarts van Nero, het recept. Hij verhoogt het aantal ingrediënten tot 64; voegt gedroogd addervlees als belangrijk ingrediënt toe en ten derde verhoogt hij de hoeveelheid opium in het geneesmiddel met een factor vijf.

In 1908 werd het middel van de reguliere medicijnlijst geschrapt, maar is tot op heden nog steeds verkrijgbaar als ontgiftingsmiddel in zijn algemeenheid.

 

 

Het bereiden van theriak was een enorme klus met zoveel ingrediënten waarbij eerlijkheid natuurlijk een grote rol speelde. Het werd dan ook met een aantal apothekers gezamenlijk eens in de zoveel tijd gemaakt met een hele ceremonie er omheen. Eerst moesten alle ingrediënten worden verzameld en tentoongesteld, waarna doktoren en specialisten  het kwamen keuren alvorens de apothekers aan de slag konden gaan.

 

Recept voor Venetiaanse adderkoekjes: (*)
Zoek een adder, het liefst een jong exemplaar, met rode oogjes, kleine hoorntjes en een beweeglijk tongetje.
Maak ze eerst boos en sla ze dan, zodat het gif in het hoofd, de huid en de staart trekt.
Hak eerst de kop en dan de staart er af; vil het overblijvende deel en de huid en gooi de verwijderde organen weg.
Kook het gevilde stuk totdat het vlees van de botten valt.
Stamp het gare vlees met de vijzel fijn en meng het met veel meel en kookvocht.
Vorm koekjes en laat drogen in de zon.
Nu zijn ze klaar voor de theriak.

 

Wil je zelf eens proberen Theriak te maken?

Deze link vertelt je alles over de geschiedenis, de ingrediënten en de werkwijze: veel succes!

En wat heeft de genoemde kippenanus nu met het verhaal te maken?
Het schijnt zo te zijn dat wanneer je door een adder bent gebeten, hetgeen overigens dan toch echt je eigen schuld is, (te dichtbij gekomen of hem uitgedaagd) mits je op het spreekwoordelijke gras bent gaan zitten, je een kippen- of kalkoenanus op de bijtwond moet leggen.
Tja: een loslopende kip of kalkoen zo bij de hand zal niet meevallen...

In elk geval geen alcohol, koffie of thee drinken of pijnstillers, rustig gaan liggen als je misselijk wordt. Over het algemeen geeft een anti serum nog veel meer bijwerkingen en gaat het in de meeste gevallen wel over, alhoewel een bezoek aan de arts uiteraard wel aan te raden is. Lees meer hier.

En MOCHT iemand (te laat) nog met een kippenanus aan komen rennen, dan kun je het kleinood altijd nog volgens speciaal recept bereiden: in Frankrijk schijnt het een delicatesse te zijn en in Myanmar rijgen ze ze aan sate-stokjes.
Het medicijn van de anus is afkomstig van Ambroise Pare (16e eeuw) die overigens ook nog de mogelijkheid aangeeft een levende kat of hond overdwars open te snijden en dan op de beet te leggen tot het is afgekoeld.
Ik denk persoonlijk voor het rustig liggen en verder niets te doen...ben namelijk in het bezit van een hond waar ik nogal gek mee ben.

Anus de Poulet aux piments et aux oignons

 

Na wat zoeken heb ik een artikel gevonden over het gerecht met kippenanusjes.
Dit betreft een gerecht uit de Koreaanse keuken, genaamd: Dak-Jong-Jip, vrij vertaald naar: 'Het Huis van de Kippenpoep'.

Degene die het artikel heeft geschreven omschrijft de smaak als onschuldig, maar het idee een anus naar binnen te werken kost hem veel moeite. Het ding heeft een rubberachtige, zowel taaie als knapperige structuur, alsof je op een gare inktvisring met een vulling van een stuk bleekselderij kauwt. Gelukkig is het gerecht omgeven door uien en chilipepers.


 

Bronnen: L’Officine. Dorvault. 1886.
https://eten-en-drinken.infonu.nl/recepten/36933-historisch-recept-theriacum-andromachi
Volksdevotie (Museum voor Religieuze Kunst Uden)
(*) http://plantaardigheden.nl/aardig/aardigheden/theriak.htm


Terug naar de overige blogs of zoek in Sitemap onderaan deze pagina

Reactie schrijven

Commentaren: 1
  • #1

    Daan (zaterdag, 23 december 2017 11:28)

    Heerlijke infirmatieve leuke stukjes om te lezen! Dank je wel voor het delen!
    Liefs, Daan